Mam białego kota

Na początek kilka nowych słówek:
de Hund - pies
de Öpfel - jabłko
s Büsi - kot
haa - mieć
wiiss - biały
grau - szary
chlii - mały
root - czerwony
schwarz - czarny

Ich gsee en schwarze Hund. Widzę jakiegoś czarnego psa.
E schöni Frau gaat go schaffe. Jakaś piękna kobieta idzie do pracy.
Ich chauffe en roote Öpfel. Kupuję czerwone jabłko.
Ich ha e wisses Büsi. Mam białego kota.
Du häsch en graue Hund. Ty masz szarego psa.
Ir chauffed e roots Auto. Kupujecie jakiś czerwony samochód.
Ich lise e alti Ziitig. Czytam jakąś starą gazetę.
Ir händ e chliis Huus. Wy macie mały dom.

Uwagi:

• Czasownik mieć, haa, jest nieregularny. Odmienia się następująco:
• ich ha
• du häsch
• er /si / es  hät
• mir / ir / si händ
• Przymiotnik przed rodzajnikiem ma w mianowniku i bierniku nieokreślonym ma następujące końcówki:
• en wiise Hund
• e grosses Büsi
• e rooti Blueme 

A teraz pora na powtórzenie zdobytych umiejętności:

En wiisse Hund gseet e schwarzs Büsi. Jakiś biały pies widzi jakiegoś czarnego kota.
E alti Frau chaufft e roots Öpfel. Jakaś stara kobieta kupuje czerwone jabłko.
Du lisisch e alts Buech. Czytasz jakąś starą książkę.
Ich haa e nöis Auto. Mam nowy samochód.
En Maa chaufft e rooti Blueme. Jakiś mężczyzna kupuje czerwony kwiat.
Häsch du e graus Büsi? Czy ty masz szarego kota?
Näi, öises Büsi isch wiiss. Nie, nasz kot jest biały.
Du chauffsch e roots Buech. Kupujesz jakąś czerwoną książkę.

Ich gsee e schöni Frau. Widzę piękną kobietę.

Lekcja 4.2

Widzę jakieś drzewo

Braunwald

en Maa - jakiś mężczyzna
e Frau - jakaś kobieta
es Chind - jakieś dziecko
en Baum - jakieś drzewo
e Blueme - jakaś kwiat
es Zältli - jaki cukierek
läse - czytać

Du chauffsch es Zätli. Kupujesz jakiś cukierek.
Ich gsee-n-e Frau und es Mäitli. Widzę kobietę i dziewczynkę.
Er list e Zitig. On czyta jakąś książkę.
En Maa chaufft e Blueme. Mężczyzna kupuje kwiat.
Ich gsee-n-en Baum. De Baum isch gross. Widzę drzewo. Drzewo jest duże.
Am Ziischtig lisisch du e Zitig. We wtorki czytujesz gazetę.
Ich lise ge'e'rn es Buech. Chętnie czytam jakąś książkę.



Uwagi:

• Rodzajniki:
• W szwajcarskim rzeczowniki mogą być poprzedzone rodzajnikiem określonym lub nieokreślonym.
• Rodzajnik określony już poznaliśmy. Używa się go, gdy mowa o osobie lub rzeczy już znanej, "tej".
• Rodzajnika nieokreślonego używa się, gdy mowa o osobie lub rzeczy nieznanej albo nie jest istotne jakiej, "jakiejś".
• Rodzajniki niekoreślone w mianowniku (Nominativ) i bierniku (Akkusativ) mają następującą formę: en Maa, e Frau, es Chind.
• W języku polskim nie ma rodzajników, określeń "ten", "jakiś" używa się tylko dla podkreślenia, o jaki obiekt chodzi. Przy tłumaczeniu pojedynczych zdań, bez kontekstu, ciężko czasem zgadnąć, czy chodzi o przedmiot określony czy nie. Nie bardzo da się coś z tym zrobić (o ile nie chcemy tworzyć koślawych zdań po polsku).
• Czasownik läse, czytać, jest nieregularny. Odmienia się następująco:
• ich lise
• du lisisch
• er list
• mir, ir, si läsed

Na koniec powtórka. Tłumaczymy na szwajcarski:

Czytacie jakąś gazetę. Ir läsed e Zitig.
Jakaś dziewczynka kupuje cukierek. Es Mäitli chaufft es Zältli.
Mieszkam w Szwajcarii już 25 lat. Ich läbe scho föif-e-zwänzg Jaare i de Schwiiz.
Wasz samochód jest nowy. Öies Auto isch nöi.
On widzi jakiś dom. Er gseet es Huus.
Czytam tę książkę. Ich lise s Buech.

Lekcja 4.1

Pisownia i wymowa

Szwajcarski jest językiem wyłącznie mówionym. Jeśli ktoś pisze w tym języku (np. nieformalnego maila, smsa, ogłoszenie w "20 Minuten"), to zapisuje "tak, jak słyszy". Nie ma żadnej ustalonej pisowni, żadnej ortografii. We wszelkich bardziej oficjalnych sytuacjach używa się standardowego niemieckiego z dobrodziejstwem inwentarza.

Najłatwiej sobie to wyobrazić porównując dialekt z Zurychu do gwary góralskiej z Zakopanego. Urzędowy język w szkole i w gazetach, gwara na codzień.

Tworząc kurs szwajcarskiego autor musi zdecydować, w jaki sposób chce pisać w tym języku, a ustalona przez niego pisownia będzie jednocześnie zapisem wymowy. A ja, przygotowując kurs dla Polaków, mam dwie możliwości:

• Używać zapisu zbliżonego do niemieckiego. Zalety - bardziej zbliżony do tego, z czym można by się zetknąć na co dzień: Wie häisisch? Ich schaffe z Züri.
• Używać zapisu zbliżonego do polskiego, a "niemieckich literek" tylko tam, gdzie nie ma poskich odpowiedników. Zalety - łatwiejszy do przeczytania: Wie häjsisz? Ich szaffe c Cüri.

A Ty? Co byś wolisz? Która opcja bardziej Ci się podoba? Jeszcze nie jest za późno, by zmienić konwencję! Daj znać, co myślisz! Weź udział w ankiecie na blogu!

Mieszkam już 17 lat w Szwajcarii

Gryzonia

Kilka nowych słówek na początek:

am Friitig - w piątek
öie, öies, öii - wasz, wasze, wasza
chauffe - kupować
läbe - żyć
d Ziitig - gazeta
scho - już
i de Schwiiz - w Szwajcarii
sit ... Jaar - od ... lat

A teraz przykłady użycia tych słówek w zdaniach:

Isch das öie Schofföör? Czy to jest wasz szofer?
Wie lange läbt Si i de Schwiiz? Jak długo mieszka pan w Szwajcarii?
Ich läbe scho sibezg Jaare i de Schwiiz. Mieszkam w Szwajcarii od 17 lat.
Am Friitig gaa ich go Schii faare. W piątek jadę na narty.
Ich chauffe di nöi Ziitung. Kupuję tę nową gazetę.
Läbsch du i de Schwiiz? Mieszkasz w Szwajcarii?
Jaa, sit sibe-ne-vierzg Jaar z Züri. Tak, od 47 lat w Zurychu.
Ich gsee öies Buech. Widzę waszą książkę.
Du chauffsch s alti Huus. Kupujesz ten stary dom.
Öii Leereri isch guet. Wasza nauczycielka jest dobra.
Wonsch du z Basel? Mieszkasz w Bazylei?
Näi, sit drüü Jaar z Züri. Nie, od 3 lat w Zurychu.
Am Friitag chauffed mir öies Auto. W piątek kupujemy wasz samochód.

Uwagi: Dzięki słówkom poznanym w tej lekcji możemy zrobić małe zestawienie:

Znamy już wszystkie dni tygodnia:

• Me'e'ntig - poniedziałek
• Ziischtig - wtorek
• Mitwuch  - środa
• Dunschtig - czwartek
• Friitig - piątek
• Samschtig - sobota
• Suntig - niedziela
• (Wuchenände) - weekend

Poznaliśmy też wszystkie zaimki dzierżawcze (w Nominativ i Akkusativ, liczba pojedyncza):

ja: mój, moja, moje	min Maa	mini Frau	mis Chind
ty: twój, twoja, twoje	din Maa	dini Frau	dis Chind
on: jego	sin Maa	sini Frau	sis Chind
ona: jej	ire Maa	iri Frau	ires Chind
ono: jego	sini Maa	sini Frau	sis Chind
my: nasz, nasza, nasze	öise Maa	öisi Frau	öises Chind
wy: wasz, wasza, wasze	öie Maa	öii Frau	öies Chind
oni: ich	ire Maa	iri Frau	ires Chinf

Nadszedł czas, by przećwiczyć w praktyce zdobyte umiejętności:

W poniedziałek idę za zakupy.
Wasz dom jest piękny.
Mieszkam już w Szwajcarii 33 lata.
Moja nauczycielka w środy gotuje.
On kupuje tę interesującą książkę.
Jak długo już mieszkasz w Szwajcarii?
W piątek jadę szybkim pociągiem do pracy.
Stara gazeta jest nudna.
Widzę wasze mieszkanie.
(c.d.n)

 Lekcja 3.5

Piękna kobieta jeździ na nartach

Davos

Jak zwykle zaczynamy od nowych słówek:

Schii faare - jeździć na nartach
schwüme - pływać
mache - robić
schnäll - szybki
intressant - ciekawy
nöi - nowy
alt - stary
am Dunschtig - w czwartek
d Pfingschte - Zielone Świątki

A teraz zdania wraz z tłumaczeniem:

De alti Maa gaat go Schii faare. Stary mężczyzna jedzie na narty.

Di schööni Frau schwümt. Ta piękna kobieta pływa.

S chlii Chind  faart Welo. To małe dzieckojeździ na rowerze.

Ich gsee s nöi Auto. Widzę ten nowy samochód.
Was machsch am Pfingschtsuntig? Co robisz w niedzielę Zielonych Świątek?
Am Pfingschtme'e'ntig gaa ich go Schii faare. W poniedziałek Zielonych Świątek jadę jeździć na nartach.
Ich gaa mit em schnälle Zuug go schaffe. Jeżdżę do pracy szybkim pociągiem.
Mir woned a de nöie Straass. Mieszkamy na nowej ulicy.
Am Dunschtig gönd ir go Welo faare. W czwartek idziecie na rower.
S alti Buech isch intressant. Ta stara książka jest interesująca.

Uwagi:

• Jeśli przymiotnik stoi przed rzeczownikiem z rodzajnikiem określonym to zmienia mu się końcówka:
• W mianowniku i bierniku, niezależnie od rodzaju, przymiotnik dostaje końcówkę -i*: s schööni Mäitli, de alti Maa.
• W celowniku, niezależnie od rodzaju, przymiotnik dostaje końcówkę -e:  a de schööne Straass, mit em schnälle Auto.
• Rodzajnik d zmienia się w di przed przymiotnikiem: di alti Frau.

* Niektórzy też nie dodają żadnej końcówki, ale my w kursie konsekwentnie będziemy używać odmiany z -i.

Teraz czas na przećwiczenie zdobytych umiejętności:


Ta piękna kobieta widzi małe dziecko. D Frau gseet s chlii Chind.
Stary mężczyzna szuka tego nowego domu. De alti Maa sueched s nöi Huus.

W czwartki pływasz. Am Dunschtig schwümsch du.
Co robią państwo w niedzielę Zielonych Świątek? Was mached si am Pfingschtsunting?
Szukamy tej interesującej książki. Mir sueched s intresanti Buech.
Widzisz ten nowy dom, prawda? Gseesch du s nöi Huus, gäll.
Ta mała dziewczynka jest naprawdę piękna. S chlii Mäitli isch würkli schöön.
Wy jeździcie do pracy szybkim samochodem. Ir gönd mit em schnäle Auto go schaffe.
W poniedziałek Zielonych Świątek będę gotować. Am Pfingschtme'e'ntig chuche ich.
Nasze mieszkanie jest nowe. Öisi Wonig isch nöi.

Lekcja 3.4

Nasz samochód jest duży

Wystawa starych samochodów, Bazylea, 2009

Jak zwykle zaczynamy od nowych słówek:

groos - duży
chlii - mały
langwiilig - nudny
öise, öisi, öises - nasz, nasza, nasze
am Mittwuch - w środę
am Suntig  - w niedzielę
d Wonig - mieszkanie
schöön - piękny
würkli - naprawdę

A teraz te same słówka w przykładach:

Öises Auto isch groos. Nasze auto jest duże.

Mini Frau isch würkli schöön. Moja żona jest naprawdę piękna.

Am Mittwuch gaat d Sekrete'e'rin [tSekrete'e'rin] go poschte. W środy sekretarka chodzi na zakupy.

D Leereri suechet s Buech. Nauczycielka szuka książki.
S Buech isch langwiilig. Książka jest nudna.
Isch dini Wonig chlii? Czy twoje mieszkanie jest małe?
Ich gaa go wandere am Suntig. Idę na wycieczkę w niedzielę.
De Bueb isch chlii. Chłopiec jest mały.
Öisi Adrässe isch Bahnhofstraass 84 (vier-ed-achzg). Nasz adres to Bahnhofstrasse 84.
D Geertneri [gGeertneri] gseet s Mäitli. Ogrodniczka widzi tę dziewczynkę.
S Welo isch würkli guet. Ten rower jest naprawdę dobry.
Öise Schofföör tschuutet au. Nasz kierowca też gra w piłkę.

Wszystko jasne? Możemy więc od razu przejść do ćwiczeń. Pamiętajmy, że odpowiedzi są pisane białą czcionką, pokazują się po zaznaczeniu:

Moje mieszkanie jest naprawdę duże i piękne. Mini Wonig isch würkli groos und schöön.

Jestem z zawodu ogrodniczką. Ich bi Geertneri vo Pruef.

Mieszkamy w Zurychu, nasz adres to Rennweg 25. Mir woned z Züri, öisi Adrässe isch Rennwääg föif-e-zwänzg.

Twoja książka jest nudna. Dis Buech isch würkli langwiilig.
W niedzielę idziemy grać w piłkę. Am Suntig gönd mir go tschuute.
Idziesz do pracy we wtorek czy w środę? Du gassch go schaffe am Ziischtig oder am Mittwuch?
Nasz dom jest mały. Öises Huus isch chlii.
Mój mąż jest też nudny. Min Maa isch au langwiilig.

Moje dziecko jest chore

Braunwald

Na początek parę nowych słówek:

am Ziischtig - we wtorek
am Samschtig - w sobotę
chrank - chory
schlächt - zły, niedobry
sälte - rzadko
de Maaler - malarz
de Kunschtmaaler - artysta malarz
d Kunschtmaaleri [gKunschtmaaleri] - malarka

A teraz poznane słowa w zdaniach:

De Maaler gaat am Ziischtig go schaffe. Malarz będzie pracować we wtorek.
De Kunchtmaaler isch schlächt. Ten malarz jest zły.
Mis Chind isch chrank. Moje dziecko jest chore.
Am Samschtig gönd mir go wandere. W sobotę idziemy na wycieczkę.
Ir choched sälte. Wy rzadko gotujecie.
Dini Frau isch Kunschtmaaleri vo Pruef. Twoja żona jest z zawodu malarką.

Uwagi:

• Jeśli przymiotnik występuje samodzielnie (np. po  jest), to się nie odmienia, tylko zawsze jest w formie podstawowej.
• Zwykle aby z nazwy zawodu dla mężczyzny utworzyć jej kobiecy odpowiednik, dodaje się na końcu -i. Niektórzy stosują końcówkę -in. W większości przypadków obie są dobre, ale my będziemy konsekwentnie stosować tę pierwszą wersję.
• Jeśli rzeczownik zaczyna się na K, to stojący przed nim rodzajnik d zmienia się w g i zlewa w jedno z rzeczownikiem - tego g praktycznie nie czytamy.

A teraz ćwiczenia pozwalające utrwalić zdobyte umiejętności:

Malarka jest dobra. D Kunschtmaaleri [gKunschtmaleri] isch guet.
W sobotę żegluję.  Am Samschtig sägle ich.
Nauczyciel jest chory. De Leerer isch chrank.
W poniedziałek i we wtorek idę do pracy. Am Me'e'ntig und am Ziischtig gaa ich go schaffe.
Jego książka jest zła. Sis Buech isch schlächt.
Malarz rzadko biega. De Maaler tschoget sälte. / De Maaler gaat sälte go tschoge.

Lekcja 3.2